Rize’nin
Geleneksel
Giyim Kuşam
Giyim Kuşam
İÇİNDEKİLER
5.2.1.Dokuma:
5.2.2.Kadın Kıyafetleri:
5.2.3.Erkek Kıyafetleri
5.2.4.Kadın / Erkek Kıyafetleri
5.2.1. DOKUMA
Giyinmeyle ilgili olarak, genellikle kadınlar tarafından icra edilen Dokumacılık; yörenin en eski sanat kollarından biridir.
Dokumacılığın temel maddesi;geçmiş de bölgede çok miktarda ekilen kendirdir.Kendirin kabuğu soyulur, dövülüp tarandıktan sonra kendir iplik haline getirilir.
Bu ipliğin tezgahlarda dokunmasından,feretiko ve keten elde edilir.
Kendir ve pamuk ipliğinden yapılan dokuma ile "feretiko", yalnız kendir ipliğinden yapılan dokuma ile "keten" üretilir.
Her iki bez de dokunduktan sonra ağartılır. Ağartma işi bölgede dikkate değer bir gelenek oluşturmuştur. Genellikle açık boz sarı renkte olan feretiko sıcak yaz günlerinde uzun şeritler halinde deniz kıyısında çakılların ya da kumların üzerine serilir, tas, güğüm ve benzeri kaplarla taşınan ya da elle atılan deniz suyuyla ıslatılır. Güneş altında bir süre sonra kuruyan bez aynı şekilde tekrar sulanır. Bu işlemler tekrarlanmak suretiyle feretiko beyazlatılır, yöredeki özel deyimiyle, ağartılır.
Ağartma işinin yapıldığı yere "kasar", feretikoyu ağartmak için böyle bir yere vermeğe "kasara vermek" denir. Bu işi kadınlar yapar; ıslatmada çocuklar da onlara yardım eder.Tek başlarına ya da toplu olarak kıyıya gelen kadınlar feretikolarını uzun şeritler halinde serip ıslatma işi bitince bir kenara çekilirler. Güneşli havalarda şemsiye altında yarenlik ederler, arada öğle yemeği yerler. Akşam olunca bezler toplanır, evlere dönülür.Kıyıya gidip gelme, ağartma bitince sona erer. Feretikonun ağartmasında yer bakımından bir kısıtlama yoktur; herkes kıyıda. dilediği yerde bezlerini serebilirler. Keten bezi de kasara verilerek ağartılır.
Feretiko ve keten bezi ölçümünde uzunluk ölçüsü olarak"pitime" kullanılır. Bir pitime 50-60 cm dır. 30- 35 veya 60 pitemlik beze de bir top denir.
Feretiko bezinden ; "iç gömleği", "peşkir" ve "yatak çarşafı" üretilir. Keten bezinden; "gömlek" üretilir.
Keten bezi aynı zamanda Rize'nin ihraç malıdır. Geçmiş yıllarda 300.000 top / yıl keten bezi ihraç edilirdi.
5.2.2.KADIN KIYAFETLERİ
Cepken : Aba veya kadifeden yapılıp, çeşitli kumaşlarla üzeri
süslenen; gelinliküzerine veya yaşlı kadınlarca giyilir.
Fermene / Üç Etek : Genellikle kadife bezden çift kat, altlı üstlü bütün
etek. Üst ceket kısmına Kutni denir.İç astar yöre ürünü lemza denilen kumaştan yapılır.
Göğüslük: Kadife, kutni veya benzeri kumaşlardan yapılıp, boğazdan asılıp
belden bağlanmak suretiyle kullanılan günlük kıyafet.
Şal Kuşağı : Şal denilen yün iplikten işlenmiş kumaştan yapılır.Kadınlar
veya yaşlı erkekler tarafından kullanılır.Üçgen şeklinde katlanıp arkadan bele sarılmaktadır Kendine özgü dizbağı denilen bir kemerle bağlanıp, belden kaymaması sağlanır.
Keşan /Çeşan : Başa veya bele takılan, geniş çubuk desenli bir tür
peştamal, dolaylık da denir.
Çember : Kenarları işlemeli, sade, renkli veya motifli başörtü.
Yaşmak : Kenarları işlemeli ,renkli başörtü. Çember üzerine takılarak
kullanılır.
Yazma : Yaşmağın büyüğüne denir.
Atkı : Genellikle kadınların kullandığı büyük başörtü.
Peştamal : Daha çok evli ve yaşlı hanımların kullandığı, bele de bağlanan
ince çubuk desenli başörtü.
Makaslı Peştamal: Püsküllü ve delikli peştamal.Daha çok genç kızlar ve
genç kadınlar kullanır.
Kara Peştamal : Genellikle yaşlıların kullandığı, kenarları kırmızı kara
peştamal.
Tepeluk : Gelinlerin giydiği ufak paralarla süslenmiş fes.
Fistan / Entari : Oldukça bol ve uzun dikilen, altlı üstlü bütün giysi.
Gozli Çarşaf : Altlı üstlü bele bağlanan beyaz çizgi desenli siyah
çarşaf.
Etekluk : Uzun eteklere denir.
Geceluk : Uzun kollu gece giysisi.
Don : Belden dize kadar çok geniş ve istenirse bacak kısımları lastikle
tutturulan bir tür kısa şalvar.
Tor kuşağı : Özel bir iplikten dokunan kemer.
Patik : Ev içersinde terlik yerine kullanılan kısa yün çorap.
Kontra :Genellikle zengin kadınların giyebildiği topuksuz ayakkabı.
Beşli : Zincir veya kurdeleyle boyna yakaya takılan altın süs eşyası.
Kupli : Kurdeleyle boğaza takılan bir Reşat altın.
Yuzuk : Yüzük
Çupe : Hanımların kulak takısı,Küpe
Kaleçi : Daha çok çocukların kullandığı süs eşyası, boncuk
|
Kukula / Başluk : Genellikle her iki yana kulaklıklar bırakılır,renk haki
olur ve elbiseye uydurulurdu.
Fes : Yün iplikle cağla (şişle) dokunup başa takılır.
Taça : Başa takmak için kumaştan yapılan başlık.
Mendil : El, yüz temizliğinde olduğu gibi cep süsü eşyası ve iki
ucu düğümlenip başlık olarak da kullanılırdı.
Yağluk : İki ucu düğümlenerek başlık olarak kullanılan bez parçası.
Abaniye : İpekten, sarımtırak dallı nakışlarla işlenmiş, abani denilen bezin
fes üzerine sarılmasıyla elde edilen sarık.
Saruk : Daha çok din adamlarının giydiği beyaz başlık.
Mintan : Açık olan kısmı boğaza kadar düğmeli yakasız gömlek.
İç Gömlek : Mintan altına giyilen bugünkü atlet görevini gören giysi.
Fanila : Atlet, kollu iç çamaşır.
Yelek : Bugünkü yeleklerin daha bolu olan giysi.
Çoha : Yeleğe benzeyen, vücudu saran geniş ve kollu giysi.
Zıpka : Alt kısımı dar üst kısımı geniş altlı üstlü bütün giysi.Zıpkanın uçkur
denilen kısmı düğmeliydi.
İşdoni : Paçalı külot.
Kanaviça Pantul : Şalvar biçimli,bele bir kuşakla bağlanan kalın keten
dokuma bezden yapılan, genellikle çocukların
giydiği büyüklerin daha çok bir
iş pantolonu olarak giydiği pantolon.
Kilot Pantul : Paçalardan dize kadar dar,üst kısmı bele kadar geniş olan
pantolon.Dar olan kısım düğmelerle açılır ve kapatılırdı.
Golf Pantul : Paçası dize kadar dar, üst kısmı bol olan pantolon.Dize
kadar dar olan kısım düğümlenirdi.1940'lı yıllarda moda olan
bir giysi.
Çapula : Hasıllı deriden özel ustaların yapabildiği ve zenginlerin
giyebildiği kaliteli, çarık üstü bir ayakkabı.
Yemeni : Hasıllanmış siyah deriden altları kösele , ancak zenginleri
giyebildiği bir ayakkabı türü.
Köstek : Genellikle yelek üzerine asılan üç sıra gümüş saat zinciri.
Piçak : Daha çok korunma amaçlı kın içersinde muhafaza edilen sivri ve
yuvarlak uçlu iki adet kesici alet.
5.2.3. KADIN/ ERKEK KIYAFETLERİ:
Yun Çorap : Uzun veya yarım konçlu beş cağla (şişle)dokunan çorap,
Kongoş Çarık : İneklerin diz derilerinden yapılan basit çarık.
Çarık : Hasılsız deriden yapılan basit çarık.
Hasıllı Çarık : Hasıllı deriden ancak ustaların yapabildiği çarık
Tad : Deriden veya yünden dokunarak yapılan çarık biçimli, bağcıklı çocuk ayakkabısı.
Mes : Deriden yapılmış, çorap üzerine,ayakkabı içinde giyilir.
Cizme : Deriden veya lastikten yapılan boğazlı bir tür ayakkabı.
Hamal Lastik : Daha çok iş yapılırken kullanılan lastik.
Lastik : Son dönemlerde giyilen, cizlavit de denilen en yaygın olan lastik ayakkabı.
Nalim :Takunya da denilen ahşaptan yapılmış kaba terlik.
Hedik : Ahşap malzemeyle yapılan, ızgara biçimli kar ayakkabısı.
Hemayil :Gümüşten,üçgen / dörtgen biçimli zincirle boyuna takılan süs eşyası
5.2.4.GELİN KIYAFETLERİ:
Gelinlik ve çarşaf giyilmez ve gelin at üzerinde getirilmez. Gelin kadife foga giyer, başına İran şalı atardı. Gelin önden büzgülü, sırmalı, ipek bir elbise ,ayaklarına ya ayakkabı ya da hasır çarık giyerdi.
Düğün günü ya ayakta durur veya sandık üzerine oturtulurdu.
hayde Rize’ye
Ana Sayfasına
dönmek için aşağıdaki linki tıklayın
