Toplam Sayfa Görüntüleme Sayısı

13 Ağustos 2011 Cumartesi

Rize’nin
Geleneksel
Giyim Kuşam
Kültürü

İÇİNDEKİLER

5.2.1.Dokuma:
                                                                                                                                                          5.2.2.Kadın Kıyafetleri:             

5.2.3.Erkek Kıyafetleri  

5.2.4.Kadın / Erkek Kıyafetleri        

5.2.5.Gelin Kıyafetleri                                

5.2.1. DOKUMA


Giyinmeyle ilgili olarak, genellikle kadınlar tarafından icra edilen Dokumacılık; yörenin en eski sanat kollarından biridir.

Dokumacılığın temel maddesi;geçmiş de bölgede çok miktarda ekilen kendirdir.Kendirin kabuğu soyulur, dövülüp tarandıktan sonra kendir iplik haline getirilir.

Bu ipliğin tezgahlarda dokunmasından,feretiko ve keten elde edilir.

Kendir ve pamuk ipliğinden yapılan dokuma ile "feretiko", yalnız kendir ipliğinden yapılan dokuma ile  "keten" üretilir.
                             
Her iki bez de dokunduktan sonra ağartılır. Ağartma işi bölgede dikkate değer bir gelenek oluşturmuştur. Genellikle açık boz sarı renkte olan feretiko sıcak yaz günlerinde uzun şeritler halinde deniz kıyısında çakılların ya da kumların üzerine serilir, tas, güğüm ve benzeri kaplarla taşınan ya da elle atılan deniz suyuyla ıslatılır. Güneş altında bir süre sonra kuruyan bez aynı şekilde tekrar sulanır. Bu işlemler tekrarlanmak suretiyle feretiko beyazlatılır, yöredeki özel deyimiyle, ağartılır.

Ağartma işinin yapıldığı yere "kasar", feretikoyu ağartmak için böyle bir yere vermeğe  "kasara vermek" denir. Bu işi kadınlar yapar; ıslatmada çocuklar da onlara yardım eder.Tek başlarına ya da toplu olarak kıyıya gelen kadınlar feretikolarını uzun şeritler halinde serip ıslatma işi bitince bir kenara çekilirler. Güneşli havalarda şemsiye altında yarenlik ederler, arada  öğle yemeği yerler. Akşam olunca bezler toplanır, evlere dönülür.Kıyıya gidip gelme, ağartma bitince sona erer.  Feretikonun ağartmasında yer bakımından bir kısıtlama yoktur; herkes kıyıda. dilediği yerde bezlerini serebilirler. Keten bezi de kasara verilerek ağartılır. 

Feretiko ve keten bezi ölçümünde uzunluk ölçüsü olarak"pitime" kullanılır. Bir pitime 50-60  cm dır. 30- 35 veya 60 pitemlik beze de bir top denir.

Feretiko bezinden ;  "iç gömleği", "peşkir" ve "yatak çarşafı" üretilir. Keten bezinden; "gömlek" üretilir.

Keten bezi aynı zamanda Rize'nin ihraç malıdır. Geçmiş yıllarda 300.000 top / yıl  keten bezi ihraç edilirdi. 
 
5.2.2.KADIN KIYAFETLERİ

Cepken : Aba  veya kadifeden yapılıp, çeşitli kumaşlarla üzeri  
                 süslenen; gelinliküzerine   veya yaşlı kadınlarca giyilir.

 Fermene / Üç Etek : Genellikle kadife bezden çift kat, altlı üstlü bütün 
                                      etek. Üst ceket kısmına Kutni denir.İç astar yöre
                                      ürünü  lemza denilen kumaştan yapılır.

 Göğüslük: Kadife, kutni veya benzeri kumaşlardan yapılıp, boğazdan asılıp
                     belden bağlanmak suretiyle kullanılan günlük kıyafet.

Şal  Kuşağı : Şal denilen yün iplikten işlenmiş kumaştan yapılır.Kadınlar
                        veya yaşlı erkekler tarafından kullanılır.Üçgen  şeklinde  
                        katlanıp   arkadan   bele sarılmaktadır Kendine özgü dizbağı
                        denilen bir kemerle bağlanıp, belden kaymaması sağlanır. 
  
Keşan /Çeşan : Başa veya bele takılan, geniş çubuk desenli bir tür
                             peştamal, dolaylık da denir.

 Çember : Kenarları işlemeli, sade, renkli veya motifli başörtü.

Yaşmak : Kenarları işlemeli ,renkli başörtü. Çember üzerine takılarak
                  kullanılır.

Yazma : Yaşmağın büyüğüne denir.

Atkı : Genellikle kadınların kullandığı büyük başörtü.

Peştamal : Daha çok evli ve yaşlı hanımların kullandığı, bele de bağlanan 
                    ince çubuk desenli  başörtü.

Makaslı Peştamal: Püsküllü ve delikli peştamal.Daha çok genç kızlar ve
                                  genç kadınlar kullanır.

Kara Peştamal : Genellikle yaşlıların kullandığı, kenarları kırmızı kara    
                              peştamal.
                                                        
Tepeluk : Gelinlerin giydiği ufak paralarla süslenmiş fes.

Fistan / Entari : Oldukça bol ve uzun dikilen, altlı üstlü bütün giysi.

Gozli Çarşaf :  Altlı üstlü bele bağlanan  beyaz çizgi desenli siyah
                           çarşaf.

Etekluk : Uzun eteklere denir.

Geceluk : Uzun kollu gece giysisi.

Don : Belden dize kadar çok geniş ve istenirse bacak kısımları lastikle
           tutturulan bir tür kısa  şalvar.

Tor kuşağı : Özel bir iplikten dokunan kemer.

Patik : Ev içersinde terlik yerine kullanılan kısa yün çorap.

 Kontra :Genellikle zengin kadınların giyebildiği topuksuz ayakkabı.

 Beşli : Zincir veya kurdeleyle  boyna yakaya takılan altın süs eşyası.

 Kupli : Kurdeleyle boğaza takılan bir Reşat altın. 

 Yuzuk : Yüzük

 Çupe : Hanımların kulak takısı,Küpe

 Kaleçi : Daha çok çocukların kullandığı süs eşyası, boncuk 

Kukula / Başluk : Genellikle her iki yana kulaklıklar bırakılır,renk haki 
                                 olur ve elbiseye uydurulurdu.

Fes : Yün iplikle cağla (şişle) dokunup başa takılır.

Taça : Başa takmak için kumaştan yapılan başlık.

Mendil : El, yüz temizliğinde olduğu gibi cep süsü eşyası ve iki
               ucu düğümlenip başlık olarak da kullanılırdı.

Yağluk : İki ucu düğümlenerek başlık olarak kullanılan bez parçası.

Abaniye : İpekten, sarımtırak dallı nakışlarla işlenmiş, abani denilen bezin  
                   fes üzerine sarılmasıyla  elde edilen  sarık. 

Saruk : Daha çok din adamlarının giydiği beyaz başlık.

Mintan : Açık olan kısmı boğaza kadar düğmeli yakasız gömlek.

İç Gömlek : Mintan altına giyilen bugünkü atlet görevini gören giysi.

Fanila : Atlet, kollu iç çamaşır.

Yelek : Bugünkü yeleklerin  daha bolu olan giysi.

Çoha : Yeleğe benzeyen, vücudu saran geniş ve kollu giysi.

Zıpka : Alt kısımı dar üst kısımı geniş altlı üstlü bütün giysi.Zıpkanın uçkur
            denilen kısmı düğmeliydi.          

İşdoni : Paçalı külot.

Kanaviça Pantul : Şalvar biçimli,bele bir kuşakla bağlanan kalın  keten
                                  dokuma bezden yapılan, genellikle çocukların 
                                  giydiği büyüklerin daha çok bir   
                                  iş pantolonu olarak giydiği pantolon.

Kilot Pantul : Paçalardan dize kadar dar,üst kısmı bele kadar geniş olan
                         pantolon.Dar olan kısım düğmelerle açılır ve kapatılırdı.

Golf Pantul : Paçası dize kadar dar, üst kısmı bol olan pantolon.Dize
                      kadar dar olan kısım düğümlenirdi.1940'lı yıllarda moda olan
                      bir giysi.

Çapula : Hasıllı deriden özel ustaların yapabildiği  ve zenginlerin
                giyebildiği  kaliteli, çarık üstü bir ayakkabı.

Yemeni : Hasıllanmış siyah deriden altları kösele , ancak zenginleri
                 giyebildiği bir ayakkabı türü.
Köstek :  Genellikle yelek üzerine asılan üç sıra gümüş saat zinciri.

Piçak : Daha çok korunma amaçlı kın içersinde muhafaza edilen sivri ve
              yuvarlak uçlu iki adet  kesici alet.

 Tapanca : Daha çok korunma amaçlı taşınan ateşli silah.

5.2.3. KADIN/ ERKEK KIYAFETLERİ: 
       
Yun Çorap : Uzun veya yarım konçlu beş cağla (şişle)dokunan çorap,

Kongoş Çarık : İneklerin diz derilerinden   yapılan  basit çarık.

Çarık : Hasılsız deriden yapılan basit çarık.

Hasıllı Çarık : Hasıllı deriden ancak ustaların yapabildiği çarık
Tad : Deriden veya yünden dokunarak yapılan çarık biçimli, bağcıklı çocuk ayakkabısı.

Mes : Deriden yapılmış, çorap üzerine,ayakkabı içinde giyilir.

Cizme : Deriden veya lastikten yapılan boğazlı bir tür ayakkabı.

Hamal Lastik : Daha çok iş yapılırken kullanılan lastik.

Lastik : Son dönemlerde giyilen, cizlavit de denilen en yaygın olan lastik ayakkabı.

Nalim :Takunya da denilen ahşaptan yapılmış kaba terlik.

Hedik : Ahşap malzemeyle yapılan, ızgara biçimli kar ayakkabısı.

Hemayil :Gümüşten,üçgen / dörtgen biçimli zincirle boyuna takılan süs eşyası   

5.2.4.GELİN KIYAFETLERİ:


Gelinlik ve çarşaf giyilmez ve gelin at üzerinde getirilmez. Gelin kadife foga giyer, başına  İran şalı atardı. Gelin önden büzgülü, sırmalı, ipek bir elbise ,ayaklarına ya ayakkabı ya da   hasır çarık giyerdi.
 
Düğün günü ya ayakta durur veya sandık üzerine oturtulurdu. 

hayde  Rize’ye
Ana  Sayfasına 
dönmek için aşağıdaki linki tıklayın

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder